ޤިޔާމުއް ލައިލް ( ދަމުނަމާދު )

ކީރިތި މާތް ނަބިއްޔާ ޞައްލަ ﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ، ދަމު ނަމާދުފުޅު ކުރެއްވުމަށް، އަލްއިސްރާ ސޫރަތުގެ 79 ވަނަ އާޔަތުގައި، މާތް ﷲ އަންގަވާފައި ވެ އެވެ.

(وَمِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّكَ عَسَى أَن يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَّحْمُودًا)

އިޝްތިހާރު

މާނައީ، “އަދި (ފަރުޟު ފަސް ނަމާދުގެ އިތުރަށް) ކަލޭގެފާނަށް ޚާއްޞަ ނަމާދެއްގެ ގޮތުގައި، ރޭގަނޑުގެ ބައެއްގައި އެ ޤުރުއާން ކިޔަވައިވިދާޅުވެ، ތަހައްޖުދު ނަމާދު ކުރައްވާށެވެ! އެކަމުން، ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ، ޙަމްދު ލިބިގެންވާ މަޤާމަކަށް ކަލޭގެފާނު ފޮނުއްވައިފާހުށްޓެވެ!”

މި އާޔަތުން އެނގޭ ގޮތުގައި، ދަމު ނަމާދަކީ، ކީރިތި މާތް ނަބިއްޔާ ޞައްލަ ﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ އަށް ޚާއްޞަވެގެންވާ ނަމާދެކެވެ. އެހެނަސް، އިތުރުއެކަލޭގެފާނާ އެ ނަމާދު ކުރެއްވުމަށް މާތް ﷲ އަންގަވާފައިވާ އަމުފުޅުގެ ތެރޭގައި މުސްލިމުންގެ ޢާންމުން ޝާމިލުވެ އެވެ. އެންމެހައި މުސްލިމުން އިތުރުއެކަލޭގެފާނާ އިޤުތިދާވުމަށް އެކަލާނގެ އަންގަވާފައި ވާތީ އެވެ.

ދަމު ނަމާދުގެ މާތްކަން

1.  ސުވަރުގެވަންތަވެރި އިޙުސާންތެރިންނަކީ، ދަމު ނަމާދު ކުރުންމަތީ ދެމިތިބޭ މީހުން ކަމަށް މާތް ﷲ އަންގަވާފައި ވެ އެވެ.

2.  ދަމު ނަމާދު ކުރާ މީހުންގެ މައްޗަށް މަދަޙައިގެ ބަސްފުޅު، މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވާފައި ވެ އެވެ.

3.  ދަމު ނަމާދު ކުރާ މީހުންނާއި، ދަމު ނަމާދު ނުކުރާ މީހުން ހަމަހަމަވެގެނެއް ނުވާކަން ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި ބަޔާންކުރައްވާފައި ވެ އެވެ.

4.  މަދީނާ އަށް ހިޖުރަކުރެއްވުމަށްފަހު، ކީރިތި މާތް ނަބިއްޔާ މުސްލިމުންނަށް އެންމެ ފުރަތަމަ އެންގެވި ކަންތައްތަކުގެ ތެރޭގައި ދަމު ނަމާދު ކުރުން ހިމެނެ އެވެ.

5.  މުއުމިނުންގެ ޝަރަފަކީ، ދަމު ނަމާދު ކަމަށް ކީރިތި މާތް ނަބިއްޔާ ޞައްލަ ﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ގެ އަރިހުގައި ޖިބުރީލުގެފާނު ވިދާޅުވެފައި ވެ އެވެ.

ދަމު ނަމާދުގެ އަދަބުތައް

1.  ރޭގަނޑު ނިދަން އޮށޯންނައިރު، ދަންވަރު ތެދުވެ ދަމު ނަމާދު ކުރުމަށް ނިޔަތްގަތުން.

2.  ނިދިން ހޭލުމަށްފަހު ދަތްއުނގުޅުމާއި، އުޑުމަތި ބެލުމާއި، ނިދިން ހޭލުމަށްފަހު ކިޔާ ދުޢާ އާއި ޒިކުރު ކިއުން.

3.  ލުއިލުއި ދެ ރަކުޢަތުން ދަމު ނަމާދު ފެށުން.

4.  ދަމު ނަމާދު ކުރުމަށް ތެދުވާ ފިރިމީހާ އަނބިމީހާ ހޭލެއްވުމާއި، އަނބިމީހާ ފިރިމީހާ ހޭލެއްވުން.

5.  ދަމުނަމާދު ކުރަން ހުއްޓައި ނިދިޖެހެން ފަށައިފިނަމަ، ނަމާދުކުރުން ހުއްޓާލުމާއި، ނިދި ފިލުމުން ދަމު ނަމާދުކުރުން.

6.  ތިމާއަށް ކުރަން އުނދަގޫވާ ވަރަށް ދިގުކޮށް ދަމު ނަމާދު ނުކުރުން.

ދަމު ނަމާދުގެ ވަގުތު

1.  ޢިޝާ ނަމާދަށްފަހު، ފަތިސް ނަމާދުގެ ކުރިން ރޭގަނޑުގެ ކޮންމެ ވަގުތެއްގައި ވެސް ދަމު ނަމާދު ކުރެވިދާނެ އެވެ.

2.  މޮޅުއިތުރުވެގެންވަނީ، ރޭގަނޑުގެ ފަހު ތިންވަނަ ބައިގައި ކުރުމެވެ.

3.  ފަހު ތިންވަނަ ބަޔަކީ، ހާރުދަމެވެ. އެއީ، އާންމު ގޮތެއްގައި މީހުން ނިދާފައިތިބޭ ވަގުތެވެ.

4.  ދަމު ނަމާދު ކުރުމަށްޓަކައި ނިދުމަކީ ކޮންމެހެން ލާޒިމު ކަމެއް ނޫނެވެ.

5.  ނިދާފައި ހޭނުލެވިދާނެނަމަ، ނިދުމުގެ ކުރިން ދަމު ނަމާދު ކުރެވިދާނެ އެވެ.

6.  މޮޅުއިތުރުވެގެންވަނީ، ނިދާފައި ހޭލުމަށްފަހު، ތާޒާކަންމަތީހުރެ ދަމު ނަމާދު ކުރުމެވެ.

ރަކުޢަތްތަކުގެ ޢަދަދު

1.  ދަމު ނަމާދުގެ ރަކުޢަތްތަކަށް ވަކި ޢަދަދެއް ކަނޑައަޅުއްވާފައެއް ނެތެވެ.

2.  ޢިޝާ ނަމާދަށްފަހު، ކިތަންމެ މަދު ރަކުޢަތްތަކަކުން ވެސް ދަމު ނަމާދު ކުރެވިދާނެ އެވެ.

3.  މޮޅުއިތުރުވެގެންވަނީ، އެގާރަ ރަކުޢަތް ކުރުމެވެ.

4.  އެއީ، ހަތަރު ރަކުޢަތުން، ހަތަރު ރަކުޢަތުން ދެފަހަރު ސަލާމްދީ އަށް ރަކުޢަތް ކުރުމަށްފަހު، ތިން ރަކުޢަތުން ވިތުރި ކުރުމެވެ.

ދަމު ނަމާދު ކުރާ ގޮތް

1.  ދަމު ނަމާދުގައި ކުރާނީ ދެ ރަކުޢަތެވެ. ނުވަތަ ހަތަރު ރަކުޢަތެވެ. ނުވަތަ ހަ ރަކުޢަތެވެ. ނުވަތަ އަށް ރަކުޢަތެވެ.

2.  ހަތަރު ރަކުޢަތުން، ހަތަރު ރަކުޢަތުން ދެ ފަހަރު ސަލާމްދީ ދަމު ނަމާދު ކުރެވިދާނެ އެވެ.

3.  ދެން ތިން ރަކުޢަތުން ވިތުރި ކުރެވިދާނެ އެވެ.

4.  މޮޅުއިތުރުވެގެންވަނީ، ދަމު ނަމާދުގެ ރަކުޢަތްތަކުގެ ޢަދަދު އިތުރުކުރުމެއް ނޫނެވެ. އެކަމަކު، އެ ނަމާދުގެ ޤިޔާމާއި، ރުކޫޢާއި، ސަޖިދަ ދިގުކުރުމެވެ.

5.  ޤިޔާމު ދިގުކުރުމަށްޓަކައި ކިޔަވާއިރު، ޤުރުއާން ހިތުދަސް ނޫންނަމަ، ބަލައިގެން ކިޔެވުމަކީ ހުއްދަ ކަމެކެވެ.

6.  ބަލައިގެން ކިޔެވުމަށްޓަކައި، މޮބައިލް ފޯނު ނުވަތަ އައިޕެޑު ފަދަ އެއްޗެއް ބޭނުންކުރެވިދާނެ އެވެ.

7.  އެދެވިގެންވަނީ، ދާއިމީ ގޮތެއްގައި ކޮންމެ ރެއަކު އެއް ޢަދަދަކަށް ރަކުޢަތްތައް ކުރުމެވެ.

8.  އެކި ރޭރޭ އެކި ޢަދަދަށް ދަމު ނަމާދުގެ ރަކުޢަތްތައް ކުރުމަކީ މައްސަލައެއް އޮތް ކަމެއް ނޫނެވެ.

ވިތުރި

1.  ވިތުރީގެ ތިން ރަކުޢަތް ކުރާ އެއް ގޮތަކީ، ވިތުރީގެ ތިން ރަކުޢަތް، މެދު އައްތަޙިއްޔާތެއް ނެތި، އެއްކޮށް ކުރުމެވެ.

2.  އަނެއް ގޮތަކީ، ދެ ރަކުޢަތް ކޮށްފައި ސަލާމްދިނުނެވެ. އެއަށްފަހު ތިންވަނަ ރަކުޢަތް ކުރުމެވެ.

3.  ވިތުރީގައި ފަސް ރަކުޢަތް ނުވަތަ ހަތް ރަކުޢަތް ކުރާނަމަ، އައްތަޙިއްޔާތު ކިޔާނީ، އެންމެ ފަހު ރަކުޢަތުގަ އެވެ. މި ޙާލަތުގައި މެދު އައްތަޙިއްޔާތެއް ނުކިޔާނެ އެވެ.

4.  ވިތުރީގައި އަށް ރަކުޢަތް ކުރާނަމަ، ފުރަތަމަ އަށް ރަކުޢަތް ކުރާނީ، އައްތަޙިއްޔާތަކާ ނުލައި، އެއްކޮށް މެދުކެނޑުމެއްނެތި އެވެ. އެއަށްފަހު، މެދު އައްތަޙިއްޔާތު ކިޔައި ސަލާމްނުދީ ތެދުވެ ނުވަވަނަ ރަކުޢަތް ކުރުމަށްފަހު ފަހު އައްތަޙިއްޔާތު ކިޔައި ސަލާމްދޭނީ އެވެ.

5.  ވިތުރީގައި އެގާރަ ރަކުޢަތް ކުރާނަމަ، ކޮންމެ ދެ ރަކުޢަތެއް ކުރުމަށްފަހު ސަލާމްދޭން ޖެހޭނެ އެވެ. އެއަށްފަހު، ފަހު ރަކުޢަތް ކުރާނީ ވަކިންނެވެ.

6.  ވިތުރީގެ ތިން ރަކުޢަތުގައި އަލްޙަމްދަށްފަހު ކިއުން އައުލާވެގެންވާ ތިން ސޫރަތެއް ވެ އެވެ. އެއީ، ފުރަތަމަ ރަކުޢަތުގައި ސޫރަތުލް އަޢުލާ އާއި، ދެވަނަ ރަކުޢަތުގައި ސޫރަތުލް ކާފިރޫން އާއި، ތިންވަނަ ރަކުޢަތުގައި ސޫރަތުލް އިޚުލާޞް އެވެ.

ދަމު ނަމާދު ޤަޟާކުރުން

1.  ޝަރުޢީ ގޮތުން މަޤުބޫލު ޢުޛުރެއް މެދުވެރިވުމުގެ ސަބަބުން ދަމު ނަމާދު ނުކުރެވިއްޖެ ނަމަ، އެ ނަމާދު ޤަޟާކުރެވިދާނެ އެވެ.

2.  ދަމު ނަމާދު ޤަޟާކުރާނީ، ފަތިސް ނަމާދާއި، މެންދުރު ނަމާދާ ދެމެދުގަ އެވެ.

ނޯޓް:
1.  މި ނަމާދުގެ ކޮންމެ ރަކުޢަތެއްގައި، ތަސްބީޙަ ކިޔޭނީ، ޖުމުލަ ހަތްދިހަ ފަސް ފަހަރު އެވެ.
2.  މި ނަމާދުގެ ހަތަރު ރަކުޢަތުގައި، ތަސްބީޙަ ކިޔޭނީ، ޖުމުލަ ތިންސަތޭކަ ފަހަރު އެވެ.

މި ލިޔުމަކީ ބަހުރު މަޖައްލާއިން ނަކަލުކޮށްފައިވާ ލިއުމެކެވެ.